پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سر دادن «شعار» یکی از ارکان هر اعتراضی محسوب شده که تا حدودی نشان‌گر پایگاه اجتماعی و موضع معترضان، دلیل اعتراض آنان و نوع مطالبات شان است.یکی از مواردی که در اعتراض‌های اخیر تامل‌برانگیز بوده ، تفاوت ادبیات شعارهای مورد استفاده با موردهای مشابه در سال های 1378 ، 1388 و حتی با سال 1396 و 1398 بوده است. گرایش ابتذال گونه این شعارها از چند منظر اجتماعی ، فرهنگی و روانشناسی می تواند مورد بررسی قرار گیرند. مواردی همانند تنزل پایگاه اجتماعی معترضان و از بین رفتن طبقه متوسط، گرایشات ناشی از سرخوردگی در رفع نیازهای حیاتی ، به بن بست رسیدن سیاسی و نبود سوپاپ های تخلیه و مواردی همانند، برخی از ادله تحلیلی برای این گرایشات ابتذال گونه بوده است. برخی دیگر از صاحب نظران، این تغییر رویکرد با تئوری گفتمان مورد تحلیل قرار داده و تند شدن شعارها را ناشی از ایجاد تک صدایی در گروه رغیب و تشدید فشارها ارزیابی کرده اند. همچنین بحث تبدیل رنج فردی به رنج جمعی بواسطه زبان و فرهنگی شدن یک رویداد ، موردازیابی قرار داده اند. برخی از تحلیل گران اشاره به بحث واقع گرایی سیاسی و تبدیل ایده الگرایی دموکراتیک به واقع گرایی حقوق اساسی داشته و به کاهش سرمایه اجتماعی دولت ها اشاره می کنند(تشدید فردگرایی ها و شبکه سازی های تخصصی). گروهی از صاحب نظران به تشدید تفکر شبکه ای ( در مقابل کمال گرایی سیستمی) در دهه هشتادی ها اشاره نموده و معتقدند که سیاه بینی آینده و بی هدفی و بی آیندگی در تداوم وضع موجود، زمینه ساز پرخاش و اعتراض است. در آینده، گروه های معترض دارای تفکر شبکه ای به دنبال رهبر نمی گردند، بلکه برخی گروه های محبوب و یا شبه مرجع را نشانه رفته و اعتراضات و شعارها و خواسته های خود را در دهان او قرار داده و به رفتار خود و از زبان یک شناس اجتماعی ، صحبت می کنند.

‌می‌گویند، «نباید در گذشته ماند، بلکه باید به آینده اندیشید و حرکت کرد»؛ این سخن درست است، اما در جای خود. ماجرای هواپیمای اوکراینی نه امری در گذشته، بلکه «واقعه‌ای هنوز جاری» است که هربار دیگر به اشکال مختلف ممکن است تکرار شود و جان بستاند و آبرو بریزد و اعتماد را بیش از پیش در این جامعه بحران زده زائل کند.

نظام اجتماعی باید به نیازهای اساسی و رنج‌های افراد و گروه‌هایش واکنش نشان دهد؛ ابتدا با تصدیق و به رسمیت شناختن این درد و رنج، سپس با انجام اقدامات ضروری برای حل و رفع آن. این یادداشت به راه‌های مختلف واکنش‌های جمعی به تروماهای جمعی می‌پردازد.

اگر نگاهی به گذشته داشته باشیم و بخواهیم دوره‌هایی را مشخص کنیم که در زندگی ایرانی‌های عادی، از انقلاب، جنگ، التهابات سیاسی و اجتماعی، بحران‌های اقتصادی، بلایای طبیعی، تهدیدات نظامی و تحریم‌ها اثری نباشد، کارمان بسیار سخت خواهد شد. متأسفانه واقعیت تلخ این است که به علل بسیاری از جبر جغرافیایی زندگی در خاورمیانه گرفته تا تهدیدات نظامی ترامپ حداقل دو، سه نسل از ایرانی‌ها همواره با بلایا و بحران‌های طبیعی و انسان‌ساز روبه‌رو بوده و هستند. اگرچه هر کدام از ما کوشیده‌ایم با یافتن راهکارهای فردی و جمعی مانند پناه‌بردن به عرفان، کناره‌جویی از جامعه، یا طنز و به‌شوخی‌گرفتن امور و حتی مهاجرت از کشور از این وضعیت رها شویم اما یک پرسش جدی همیشه وجود دارد که اثر این مصائب بر روح و روان و زندگی جمعی ما چیست؟

نخستین جلسه از سلسله نشست «سیل؛ در جست‌وجوی مدیریت مردمی بحران»، عصر یکشنبه نهم تیر در خانه گفتمان شهر برگزار شد.